بیوفیدبک چیست؟

بیوفیدبک یک تکنیک سایکوفیزیولوژیک که شامل استفاده از بازخوردهای دیداری و شنیداری برای بدست آوردن کنترل روی عملکردهای غیر ارادی بدن می‌باشد.

این موضوع ممکن است شامل تحت کنترل داشتن مواردی مانند ضربان قلب، فشار عضلانی، جریان خون، احساس درد و فشارخون، باشد. این روند شامل اتصال به یک دستگاه با سنسورهایی است که از جنبه‌های خاصِ بدن شما بازخورد می‌دهد.

بیوفیدبک در نگاهی دقیق‌تر

هدف از بیوفیدبک معمولا برای تغییرات کوچک در بدن است که منجر به اثرگذاری مطلوب می‎شود. این ممکن است شامل آرامش بخشی به برخی عضلات برای نشان دادن ضربان قلب یا تنفس، یا کاهش احساس درد باشد.

با انجام دادن این عمل، معمولا افراد قادر خواهند بود تا سلامت جسمانی، عاطفی و روانی خود را بهبود بخشند. برای مثال، بیوفیدبک می‌تواند به افراد برای مدیریت کردن علائم یک بیماری، کمک کند.

انجمن سایکوفیزیولوژی کاربردی و بیوفیدبک، بیوفیدبک را به عنوان روشی تعریف می‌کند که به افراد اجازه می‌دهد فعالیت فیزیولوژی به منظور بهبود دادن سلامت یا عملکرد خود را تغییر دهند. با بکارگیری ابزار دقیق اندازه‌گیری، اطلاعات مربوط به عملکرد بدن در اختیار کاربر قرار می‌گیرد.

نظریه آن‌ها این است که “ارائه این اطلاعات که اغلب با تغییر در افکار، احساسات و رفتار همراه است، به تغییرات فیزیولوژیکی کمک می‌کند. با گذشت زمان، این تغییرات بدون استفاده مستمر از ابزار هم پایدار است.”

انواع مختلفی از بیوفیدبک وجود دارد. رویکرد خاصی که شما بکار می‌برید ممکن است به هدفی که مد نظر شماست، و آنچه روان‌پزشک یا روان‌شناس شما پیشنهاد می‌دهد، بستگی داشته باشد.

برخی از این گزینه‌های موجود عبارتند از:

نفس کشیدن: بیوفیدبک تنفسی شامل استفاده از نوار سنسور دار در اطراف سینه و شکم برای نظارت بر الگو و میزان تنفس، می‌باشد. با تمرین کردن، افراد می‌توانند داشتن کنترل بیشتر بر میزان تنفس خود را یاد بگیرند که در شرایط مختلف به آنها کمک می‌کند.

ضربان قلب: این نوع به عنوان بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب یا HRV شناخته می‌شود و شواهدی موجود است که ممکن است برای تعدادی از اختلالات مختلف از جمله آسم و افسردگی مفید باشد.

برای بیمارانی که از این نوع بیوفیدبک استفاده می‌کنند دستگاه متصل به سنسور در گوش‌ها یا انگشتان و یا روی مچ دست، قفسه سینه یا تنه‌شان قرار میگیرد. این دستگاه‌ها ضربان قلب و همچنین تغییرات آن را اندازه‌گیری می‌کنند.

سنور ثبت تعریق پوست (GSR): این نوع از بیوفیدبک شامل اندازه‌گیری میزان تعرق روی سطح پوست است. ثبت تعریق پوست که به عنوان هدایت پوست (SC) نیز شناخته می‌شود، یک نشانگر کاربردی برای تشخیص سطح تحریک احساسات است.

گذشته از عملکرد واضح ترمو رگولشن (تنظیم حرارت بدن) برای تعریق، تحریک احساسی نیز به آسانی موجب تعریق می‌شود. هر چه افراد بیشتر تحریک شوند، هدایت پوستی آنها قوی‌تر خواهد بود.

فشار خون: این نوع بیوفیدبک شامل پوشیدن دستگاهی که فشار خون را اندازه‌گیری می‌کند، است. این دستگاه اطلاعاتی در رابطه با فشارخون بیمار ارائه می‌دهد و غالبا تکنیک‌های آرام‌بخشی که استفاده می‌کند شامل نشانه‌های بصری، تمرین‌های تنفسی و موسیقی است.

درحالی‌ که چنین دستگاه‌هایی محبوبیت زیادی کسب کرده‌اند، یک مطالعه با بررسی دوباره هشت آزمایش قبلی شواهد قانع‌کننده‌ای برای اینکه این نوع بیوفیدبک تأثیر طولانی مدت بر فشار خون داشته باشد، نیافته است.

حرارت پوست: در این حالت از بیوفیدبک بیماران از سنسورهایی استفاده می‌کنند که جریان خون به پوست را تشخیص می‌دهد. از آنجا که افراد معمولا در مواقع استرس افت دمای بدن را تجربه می‌کنند، چنین دستگاه‌هایی می‌تواند بدون داشتن حس استرس، بهترین تشخیص را داشته باشد.

امواج مغزی: این نوع بیوفیدبک که معمولا با نوروفیدبک (بازخورد عصبی) شناخته شده است، شامل استفاده از الکتروانسفالوگراف (نوار مغزی) برای اندازه‌گیری فعالیت مغز می‌باشد. الکترودهای یک دستگاه EEG به پوست سر متصل می‌شوند.

نوروفیدبک به عنوان درمان غیرتهاجمی برای اختلال بیش‌فعالی، درد، اعتیاد، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فشار عضلانی: در این نوع بیوفیدبک، سنسورها در نقاط مختلف روی بدن قرار می‌گیرند و به دستگاه الکترومایوگرافی (ثبت سیگنال عضلات) متصل می‌شود. این دستگاه تنش‌های عضلانی که در طی زمان تغییر می‌کند را با مشاهده فعالیت‌های الکتریکی تشخیص می‌دهد.

بیوفیدبک تراپی چه زمانی انجام می شود؟

از بیوفیدبک برای طیف وسیعی از برنامه‌ها استفاده می‌شود. از جمله:

• درمان سردردهای تنشی، میگرن‌ها و سایر دردها
• کنترل فشارخون بالا یا پایین
• کاهش اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر
• کمک کردن به بیماران برای کنترل واکنش‌های جسمی درمقابل استرس یا اضطراب
• بازخورد دستگاه ثبت تحرک عضلات (EED)

بیوفیدبک به طور کلی برای مدیریت استرس و همچنین علائم استرس‌زا برای بیماری‌ها مفید می‌باشد. به عنوان مثال روان‌پزشکان ممکن است از بیوفیدبک برای کمک به بیماران برای کنترل پاسخ‌گویی به استرس استفاده کنند.

استرس مزمن می‌تواند طیف گسترده‌ای از اثرات منفی از جمله کاهش ایمنی، بیماری قلبی، افسردگی، مشکلات گوارشی و اختلال خواب را همراه داشته باشد. با یادگیری اینکه چگونه میتوان واکنش‌های ناشی از استرس را مدیریت کرد، میتوان اثرات مضر جسمی و روانی ناشی از استرس را در بیماران کاهش داد.

بیوفیدبک دقیقا چگونه کار می‌کند؟

با یادگیری و شناخت علائم و نشانه‌های جسمی استرس و اضطراب مانند افزایش ضربان قلب، دمای بدن و فشار عضلات، افراد می‌توانند راحت‌تر به آرامش برسند. دانشمندان معتقدند که این موضوع اغلب مربوط به واکنش ناشی از استرس است که بدن را به سمت حالت ” ستیز و گریز” برای مقابله با خطرهای احتمالی‌ که اغلب شرایط خاصی را تشدید می‌کنند، می‌کشاند.

با یادگیری چگونگی کنترل پاسخ‌های فیزیولوژیکی در برابر استرس، بیمارانِ بیوفیدبک می‌توانند روش آرام کردن ذهن و بدن خود را یاد بگیرند و بهتر با علائم استرس کنار بیایند.

جلسه درمانی بیوفیدبک به چه صورت است؟

حسگرهای الکتریکی به مناطق خاص بدن شما با توجه به نوع واکنش، نصب شده و عمل اندازه‌گیری انجام می‌شود. این سنسورها به یک دستگاه اندازه‌گیری وصل می‌شوند و از عکس‌العمل جسمانی شما بازخورد می‌دهد.

در طول جلسه، درمانگر شما را از طریق تمرینات ذهنی مختلف که شامل تجسم، مدیتیشن، تنفس یا تکنیک‌های آرامش بخش می‌باشد، هدایت می‌کند. با اتمام این فعالیت‌ها، شما اطلاعاتی مربوط به نتیجه‌ی جسمانی خود از دستگاه دریافت می‌کنید.

آزمایش بیوفیدبک چه مدت طول می‌کشد؟

جلسه بیوفیدبک اغلب بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. طول مدت درمان و تعداد جلسات مود نیاز به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله اینکه شما چقدر به به تمرین‌ها واکنش نشان می‌دهید، شرایطی که روی آن‌ها تمرکز کردید و همچنین اهداف شما برای درمان.

یک دوره معمولی از درمان معمولا بین ۴ تا ۶ جلسه است، اما تعداد جلسات بین ۸ تا ۱۰ جلسه هم غیرمعمول نیست.